Πέραν του ίδιου του Συντάγματος εκ του οποίου προστατεύεται η πολιτιστική κληρονομιά, ως υποχρέωση του Κράτους, μία σειρά ειδικών νομοθετικών διατάξεων, ορίζουν την διαδικασία αδειοδότησης κέντρων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε περιοχές χαρακτηρισμένες ως αρχαιολογικοί τόποι, ιστορικοί τόποι ή εντός κτιρίου χαρακτηρισμένου ως διατηρητέου.

Συγκεκριμένα: Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 10 του ν. 3028/2002, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, «3. Η εγκατάσταση ή η λειτουργία βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, η τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, η επιχείρηση οποιουδήποτε τεχνικού ή άλλου έργου ή εργασίας, καθώς και η οικοδομική δραστηριότητα πλησίον αρχαίου επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου. Η έγκριση χορηγείται εάν η απόσταση από ακίνητο μνημείο ή η σχέση με αυτό είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να επέλθει άμεση ή έμμεση βλάβη αυτού λόγω του χαρακτήρα του έργου ή της επιχείρησης ή της εργασίας.  «Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών μπορεί να καθορίζονται κριτήρια, διαδικασίες ελέγχου και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας.»«Η έγκριση δεν απαιτείται προκειμένου περί οικοδομικών εργασιών ή τεχνικού ή άλλου έργου στο εσωτερικό υφιστάμενου κτιρίου οι οποίες δεν επιφέρουν τροποποιήσεις των όψεων αυτού και δεν περιλαμβάνουν εκσκαφές.»

Στις περιπτώσεις δε ,που απαιτείται τέτοιου είδους άδεια από το Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο ίδιος νόμος (παρ. 6 του άρθρου 10 του ν.3028/2002) ορίζει ότι «… 6. Στις περιπτώσεις που απαιτείται έγκριση σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, αυτή προηγείται από τις άδειες άλλων αρχών που αφορούν την επιχείρηση ή την εκτέλεση του έργου ή της εργασίας και τα στοιχεία της αναγράφονται με ποινή ακυρότητας στις άδειες αυτές. Η έγκριση χορηγείται μέσα σε τρεις (3) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης. Ειδικά για αιτήματα αδειοδοτήσεων καταστημάτων λιανικής πώλησης υγειονομικού ενδιαφέροντος, η ανωτέρω έγκριση χορηγείται μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης.»

Σε περίπτωση που η απόφαση, την οποία εξέδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε σχετική αίτηση ενδιαφερομένου είναι αρνητική εκτιμώντας ότι από τη λειτουργία του συγκεκριμένου κέντρου υγειονομικού ενδιαφέροντος, για την λειτουργία του οποίου ζητείται η άδεια, εντός αρχαιολογικών χώρων επέρχεται άμεση ή και έμμεση βλάβη στα μνημεία, είναι δεσμευτική για τα διοικητικά όργανα που επιλαμβάνονται μεταγενεστέρως της υποθέσεως. Μεταξύ αυτών είναι και το όργανο που είναι αρμόδιο για την έκδοση ή την ανάκληση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας κέντρου υγειονομικού ενδιαφέροντος,  η οποία έχει εκδοθεί χωρίς προηγούμενη άδεια ή έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, όπως προβλέπεται από το άρθρο 50 του ΚΝ 5351/1932 (Α΄275) και την παρ.1 του άρθρου 10  του ν. 3028/2002 (Α΄153),  που ορίζει ότι «Απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο, η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του» .

Όσον αφορά δε στην απόκτηση άδειας για λειτουργία κέντρου υγειονομικού ενδιαφέροντος σε κτίρια τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα, αυτή γίνεται κατόπιν σχετικής αιτήσεως στον οικείο δήμο ή κοινότητα. Προϋπόθεση για την χορήγησή της αποτελεί η σχετική έγκριση του φορέα που τα χαρακτήρισε ως διατηρητέα, δηλ. των υπηρεσιών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, η έγκριση δε αυτή προηγείται από τις άδειες άλλων αρχών που αφορούν την επιχείρηση ή την εκτέλεση του έργου ή της εργασίας. Η έγκριση χορηγείται μέσα σε τρεις (3) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης, όπως προβλέπει ο ν. 3028/2002 (παρ. 6 του άρθρου 10) σύμφωνα με το οποίο, όπως αυτό τροποποιήθηκε και ισχύει: «Στις περιπτώσεις που απαιτείται έγκριση σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, αυτή προηγείται από τις άδειες άλλων αρχών που αφορούν την επιχείρηση ή την εκτέλεση του έργου ή της εργασίας και τα στοιχεία της αναγράφονται με ποινή ακυρότητας στις άδειες αυτές. Η έγκριση χορηγείται μέσα σε τρεις (3) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης. Ειδικά για αιτήματα αδειοδοτήσεων καταστημάτων λιανικής πώλησης υγειονομικού ενδιαφέροντος, η ανωτέρω έγκριση χορηγείται μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης.» 

Σχετική δε έγκριση δεν απαιτείται σε περίπτωση που επιθυμεί ο ενδιαφερόμενος να εκτελέσει οικοδομικές εργασίες ή τεχνικού ή άλλου έργου στο εσωτερικό του υφιστάμενου κτιρίου οι οποίες όμως δεν θα επιφέρουν τροποποιήσεις των όψεων αυτού και δεν περιλαμβάνουν εκσκαφές.

Η διαδικασία αδειοδότησης έχει δυο στάδια: Ι) Την προέγκριση και ΙΙ) την τελική άδεια ίδρυσης και λειτουργίας. Για την χορήγηση προέγκρισης για την ίδρυση καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος (Κ.Υ.Ε.) σε περιοχές χαρακτηρισμένες ως αρχαιολογικοί τόποι, ιστορικοί τόποι ή εντός κτιρίου χαρακτηρισμένου ως διατηρητέου , ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει στον οικείο δήμο τα εξής δικαιολογητικά:

Ι. ΠΡΟΕΓΚΡΙΣΗ

• Αίτηση – Υπεύθυνη Δήλωση, όπου αναγράφονται τα στοιχεία του αιτούντος, η θέση του κέντρου και το είδος του καταστήματος το οποίο θα λειτουργήσει
• Εξουσιοδότηση (σε περίπτωση που δεν καταθέτει τον φάκελο ο ενδιαφερόμενος)
• Εφόσον το κατάστημα στεγάζεται σε χώρο οριζόντιας ιδιοκτησίας, υπεύθυνη δήλωση του διαχειριστή της πολυκατοικίας, ή του ιδιοκτήτη του συγκεκριμένου χώρου, στον οποίο θα εγκατασταθεί το κατάστημα, στην οποία δηλώνεται ότι ο Κανονισμός της Πολυκατοικίας ή η πλειοψηφία των ιδιοκτητών των στεγαζόμενων στο ίδιο κτίριο διαμερισμάτων, δεν απαγορεύει τη χρήση του χώρου τούτου για τη λειτουργία του υπό ίδρυση καταστήματος.   (Σε περίπτωση που η υπεύθυνη δήλωση κριθεί αναληθής, ανακαλείται η χορηγηθείσα προέγκριση καθώς και η τυχόν χορηγηθείσα άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του καταστήματος η οποία εκδόθηκε μετά τη χρήση αυτής).
• Διάγραμμα της περιοχής. Το διάγραμμα της περιοχής είναι μία αποτύπωση της περιοχής γύρω από το κατάστημα η οποία πρέπει να είναι σφραγισμένη από μηχανικό, να σημειώνεται η ακριβής θέση της εγκατάστασης και να αναγράφεται το κείμενο για τα 50 m απόστασης από ναούς, σχολεία κ.λπ.
• Χρήση γης
• Έγκριση από άλλες υπηρεσίες όπως παραπάνω αναλύουμε για τις περιπτώσεις που το κτίριο είναι διατηρητέο.

Ειδικά για το Δήμο Θεσσαλονίκης,  χρειάζεται βεβαίωση ότι δεν υπάρχει αντίρρηση για τη λειτουργία του καταστήματος ειδικότερα και από άλλες υπηρεσίες τα οποία ζητούνται βάσει του άρθρου 2 παρ.3 της ΔΙΑΔΠ/Φ.Α.3.1/21220/2011 ΚΥΑ και τις ειδικές διατάξεις του ν.3028/2002 που αφορά στην προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και τα ειδικά Π.Δ. και Υπουργικές  Αποφάσεις που αφορούν τις συγκεκριμένες περιοχές.

α) Την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας , όταν είναι κοντά σε περιοχές αρχαιολογικών χώρων ή ιστορικών τόπων (ενδεικτικά σημειώνουμε τις περιοχές Λαδάδικα, Αριστοτέλους, ιστορικοί τόποι Μπεζεστενι, Πλατεία Άθωνος, Αγορές Μοδιάνο, Βλάλη, Βατικιώτη Κ.Λ.Π.)

β) Την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης  ειδικώς για την περιοχή της Άνω πόλης και για τα καταστήματα που γειτνιάζουν με τα παρακάτω μνημεία: Βυζαντινά τείχη, Ελληνιστικό τάφος παρά την κλινική Δαν., Οκτάγωνοτης Θεσσαλονίκης, Aψίς του Γαλερίου (Καμάρα), Άγιος Γεώργιος (Ροτόντα) μετά του περιβόλου αυτού, Ναός του Αγίου Δημητρίου και ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο βρίσκεται, Ναός Παναγίας της Αχειροποιήτου μετά του περιβόλου αυτού και της προς αυτού Πλατείας Μακεδονομάχων, Ναός της Αγίας Σοφίας μετά του περιβόλου αυτού, Μπεζεστένι, Φρούριο της Ρεντίνας μετά του εν αυτώ Ερειπωμένου ναού, Θεμέλια αρχαίου κτιρίου παρά το Επταπύργιο, Αγίασμα Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και αρχαίον νυμφαίον παρά τον ναόν της Αγίας Σοφίας, Παναγία Χαλκέων, Άγιος Παντελεήμων, Αγία Αικατερίνη, Άγιοι Απόστολοι, Ρωμαϊκή Εξέδρα επί της Εγνατίας οδού έμπροσθεν Τουρκικού λουτρώνος Μπέη Χαμάμ, Κινστέρνα εις την αυλήν του μετοχίου της Μονής Βατοπεδίου στη Νικηφόρου Φωκά 29, Πασά Χαμάμ στην οδό Κάλβου και Καρατζά, Ναός Προφήτου Ηλίου, Ναός Ταξιαρχών, Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού μετά της περιοχής του, Ναϊδριον Σωτήρος, Λείψανο ναϊσκον, Μονή Βλατάδων, Τζαμίον Χαμσά – Μπέη, Τζαμίον Αλατζά, Ι.Μ. Οσίου Δαβίδ, Άγιο Μηνά, Άγιο Αθανάσιο, Νέα Παναγιά, Υπαπαντή και Παναγούδια, ως και τα παλαιά τουρκικά λουτρά Βεροίας, Γενί Τζαμί (παλαιό Αρχαιoλογικό Μουσείο), Γιοχουντί Χαμαμί – Λουλουδάδικα, Ι.Ν. Αγίου Αντωνίου, Ι.Ν.Παναγίας Λαοδηγήτριας

γ) Το Υπουργείο Μακεδονίας και Θράκης – Διεύθυνση Πολιτισμού για καταστήματα τα οποία λειτουργούν ή επρόκειτο να λειτουργήσουν σε διατηρητέα κτίρια.

ΙΙ. ΑΔΕΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ

• Αίτηση – Υπεύθυνη Δήλωση, όπου αναγράφονται τα στοιχεία του αιτούντος καθώς και η θέση και το είδος του καταστήματος.
• Φωτοαντίγραφο δελτίου ταυτότητας ή το εταιρικό με υπεύθυνη δήλωση ορισμού και αποδοχής του υγειονομικά υπεύθυνου και του αγορανομικά υπευθύνου σε περίπτωση που καταθέτει την σχετική αίτηση εταιρία.
• Βεβαίωση χώρου κύριας χρήσης, υπογεγραμμένη από μηχανικό ότι ο χώρος είναι νόμιμος και πληροί τις προϋποθέσεις χώρου κύριας χρήσης. Αυτή την βεβαίωση συνοδεύουν όλα τα έγγραφα που αποδεικνύουν την νομιμότητα του χώρου ανάλογα με την περίπτωση.
• Σχεδιαγράμματα του καταστήματος.
• Διάγραμμα ροής της επιχείρησης.
• Πιστοποιητικό πυροπροστασίας από την αρμόδια Πυροσβεστική Υπηρεσία ή βεβαίωση από την Πυροσβεστική ότι έχει καταχωρηθεί μελέτη για να προχωρήσει η διαδικασία.
• Το προβλεπόμενο παράβολο για το δήμο και το υγειονομικό.
• Υπεύθυνη δήλωση περί μη καταδίκης.
• Δημοτική ενημερότητα.
• Βεβαίωση άσκησης επιτηδεύματος από την αρμόδια εφορία.

Μετά την ολοκλήρωση του φακέλου, αυτός διαβιβάζεται, στις συναρμόδιες υπηρεσίες υγειονομική υπηρεσία και πυροσβεστική υπηρεσία. Οι ανωτέρω υπηρεσίες οφείλουν μέσα σε είκοσι (20) ημέρες από την παραλαβή του, να έχουν προβεί σε όλες τις αναγκαίες ελεγκτικές ενέργειες.

Η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας εκδίδεται μέσα σε πέντε (5) ημέρες αφότου ολοκληρωθεί η ανωτέρω διαδικασία με την επιστροφή του φακέλου στον οικείο δήμο. Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία των τριάντα (30) ημερών, λογίζεται ότι η άδεια έχει εκδοθεί και ο ενδιαφερόμενος μπορεί με αίτηση του να ζητήσει τη χορήγηση της σχετικής βεβαίωσης από το δήμο.